کارگردان پیشکسوت همدان
اگر جشنواره ها نبودند تئاتر تعطیل می شد
کارگردان پیشکسوت تئاتر همدان گفت: در گذشته از فعالیت گروههای نمایشی، حمایتهای خوبی میشد در صورتی که در حال حاضر چنین نیست و بار تئاتر بیشتر بر دوش هنرمندان است.
سید محمد جواد کبودراهنگی، متولد 1338 در همدان و کارشناس بازنشسته تئاتر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی این استان است.
او بیش از 40 سال از عمر خود را در تئاتر سپری کرده و در این مدت حدود 50 نمایش را نیز به روی صحنه برده است. علاوه بر داشتن تحصیلات کارشناسی ارشد تئاتر، بیش از 30 سال هم به عنوان مدرس نمایش، به خصوص در بخش بازیگری در دانشگاهها، آموزشگاههای آزاد هنری و انجمن نمایش همدان به تدریس این هنر پرداخته است.
کبودراهنگی عضو شورای نظارت بر نمایش همدان و سرپرست گروه نمایشی «بوعلی» نیز هست، آخرین کار هنری او نمایش «واگویه های گندابی» بود که زیر نظر حوزه هنری همدان ساخته و در ایام محرم علاوه بر همدان و تهران در نجف اشرف و کربلا نیز به روی صحنه رفت که با استقبال بینظیری هم در داخل و هم در خارج از کشور روبرو شد.
خبرنگار فارس گفتوگویی با این هنرمند پیشکسوت انجام داده که مختصری از آن در ادامه ارائه میشود.
* چطور شد که وارد عرصه تئاتر شدید؟
حدود 45 سال پیش و از دوران مدرسه، تئاتر را شروع کردم و چون به هیچ چیز بیش از تئاتر علاقه نداشتم به نظرم انتخاب غلطی نبود؛ در ادامه تحصیلات و شغلم هم در همین مسیر رقم خورد.
* لطفا ارزیابی خود را در مورد تفاوتهای تئاتر گذشته با امروز بفرمایید.
در سالهای گذشته و به خصوص در دهه اول بعد از انقلاب شرایط بهتری برای کارهای فرهنگی از جمله تئاتر بود؛ به طوری که علاوه بر مراکز و ادارات فرهنگی سایر نهادها و سازمانهای غیر فرهنگی هم کارهای هنری انجام میدادند. به همین دلیل گروههای تئاتری زیادی داشتیم و انجمنهای نمایش در همان سالها شکل گرفت و جشنوارههای متعددی هم ایجاد شد.
از طرفی دیگر در گذشته از فعالیت گروهها، حمایتهای خوبی میشد، افراد هم پیگیر تئاتر بودند که متاسفانه الان دیگر این اتفاق رخ نمیدهد و بار تئاتر بیشتر بر دوش هنرمندان است، شاید بتوان گفت که یک مقدار هم جشنوارهها هستند که باعث شدهاند تا تئاتر زنده بماند و اگر این جشنوارهها نبودند، تئاتر حداقل در شهرستانها تعطیل میشد در حالی که هدف جشنواره اصلاً این نیست.
تشویق هنرمندان و بها دادن به آنها از مسائل مالی مهمتر است
* مشکل اصلی در حوزه تئاتر چیست؟
در اینکه هنرمندان مشکلات مالی دارند، هیچ شکی نیست اما آنها بیشتر از هر چیز نیازمند احترام هستند و این حداقل چیزی است که هنرمند لازم دارد. بنابراین تشویق هنرمندان و بها دادن به آنها از مسائل مالی خیلی مهمتر است.
* شما برای انتخاب متن و یا نمایشهای خود چه مواردی را مد نظر قرار میدهید؟
همیشه برای انتخاب متن نمایشها، وسواس خاصی دارم و سعی میکنم هر نمایشی را کار نکنم. معتقدم که اگر صحنههایی از یک نمایش سالها در ذهن تماشاگران بماند، میتواند به معنای موفقیت آن کار باشد.
* کدامیک از نمایشهای خود را بیشتر دوست دارید؟
نمایش «آنتیگون، مرگ یزدگرد» را خیلی دوست دارم همچنین نمایش «دلقکها» که در سال 65 کار کردیم و در همان سالها ضبط تلویزیونی هم شد، ضمن اینکه اجرای صحنهای نیز داشت، این نمایش در کل متفاوت با نمایشهای آن روزهای همدان بود.
از طرف دیگر سفری که اربعین امسال برای اجرای نمایش «واگویههای علیگندابی» به نجف و کربلا داشتیم، یک حس خاصی برای کل گروه داشت که ممکن است دیگر هرگز اتفاق نیفتد.
* با وجود راهاندازی انجمن و کانونهای متعدد در حوزه نمایش استان اما این مراکز کمتر در امور مربوط به خود دخیل هستند. چرا؟
در گذشته فعالیتهای انجمن نمایش تعریف شده و مشخص بود و تمام فعالیتهای مربوط به تئاتر زیر نظر این انجمن قرار داشت. اما اکنون متاسفانه اهداف انجمن نمایش، کانون تئاتر کودک و نوجوان و انجمن نمایش بسیج هنرمندان خیلی تعریف شده نیست و اتحاد و انسجامی در بین آنها وجود ندارد؛ به عبارتی هر کسی کار خودش را انجام میدهد؛ در حالی که هدف همگی آنها رشد و توسعه تئاتر است.
از طرفی دیگر این مراکز در مهمترین رویدادهای حوزه خود از جمله جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان و یا جشنواره استانی تئاتر هیچگونه اختیار و دخالتی ندارند و این جشنوارهها صرفاً به صورت اداری اجرا میشوند در حالیکه وقت آن رسیده است که برگزاری فعالیتهای تئاتر به خود صنفهای آنها واگذار شود.
جشنواره تئاتر کودک و نوجوان یک امتیاز مهم برای همدان محسوب میشود
*میزبانی جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان چه تاثیری بر تئاتر استان داشته است؟
جشنواره تئاتر کودک و نوجوان یک امتیاز مهم برای همدان است، این رخداد فرهنگی از نظر فنی تاثیرات زیادی بر تئاتر ما دارد و پویایی تئاتر کودک هم به خاطر همین جشنواره است ولی لازم است که نقاط ضعف و قدرت آن بررسی شده و از برگزاری آن به شکل تکراری پرهیز شود.
* ضعفهای عمده این جشنواره از دید شما کدامند؟
این جشنواره شاید برای تهرانیها و گروههای دیگر استانها، حال و هوای خاصی داشته باشد اما برای گروههای همدانی اینگونه نیست، بزرگترین ضعف این است که استان نگاهی بینالمللی به آن ندارد و این برنامه را در حد یک جشنواره استانی برگزار میکند. به خصوص در جشنواره امسال که ما اصلاً روابط عمومی و اطلاعرسانی خوبی نداشتیم، باید توانایی و ظرفیتهای جشنوارهای با این حجم در سطح بینالمللی و کشوری بازتاب داشته باشد.
بنابراین به عقیده بنده، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اگر نخواهد این جشنواره را به تئاتریها واگذار کند، حتماً نیازمند داشتن یک تیم مشاوره از تئاتریهای همدان است.
* تفاوتهای جشنواره بینالمللی تئاتر فجر امروز با سالهای گذشته از نظر شما چیست؟
من بین سالهای 65 تا 72 حدود 5 یا 6 دوره در این جشنواره شرکت داشتم و البته آن زمان جشنواره فجر، تعریف شدهتر از الان بود و کارها از جشنواره استانی به جشنواره منطقهای و سپس به فجر راه پیدا میکردند و تنها هشت گروه از شهرستانها را در فجر داشتیم. اما الان این تعداد چه برای شهرستانها و چه برای تهران، محدودیت ندارد. از طرفی کارها با فیلم بازبینی نمیشدند و همه اجراها به صورت زنده بازبینی میشد و ارزیابیها هم خیلی بهتر و کارشناسیتر صورت میگرفت.
*با اینکه راه ورود به جشنواره فجر از جشنواره استانی میگذرد، چرا در سالهای اخیر این جشنواره کمتر مورد استقبال هنرمندان قرار گرفته است؟
جشنواره تئاتر کودک و نوجوان با فاصلهای حدود دو هفته با جشنواره استانی برگزار میشود و جشنواره استانی را تحت شعاع خود قرار میدهد بنابراین اکثر کارگردانان، بازیگران و عوامل تئاتر ما تمایل به سمت جشنواره کودک دارند تا استانی.
از طرفی دیگر جشنواره استانی چند سالی است که در شهرستانها برگزار میشود که این امر اگر چه ممکن است فضای شهرستانها را تحت تاثیر قرار دهد اما در عمل همدان هم از این اتفاق محروم میشود.
از طرفی برخی از هنرمندان پیشکسوت ما به دلیل شرایط سنی و تجربه ای که سالهای قبل در این جشنواره داشته و یا اینکه شاید دیگر روحیه رقابت با شاگردان خود را ندارند، چندان رغبتی به حضور در جشنواره استانی ندارند. لذا جشنواره استانی ما که در واقع دروازه ورود به جشنواره ملی فجر است، کاملاً فرمایشی و بیارزش شده است.
* حضور گروههای شهرستانی در این جشنواره را چطور ارزیابی میکنید؟
حضور هنرمندان و گروههایی از سایر شهرستانهای استان از جمله ملایر و تویسرکان در درجه اول مایه مباهات و خوشحالی همه هنردوستان و یک امتیاز مهم برای همدان محسوب میشود. این عزیزان به صورت کاملاً حرفهای و حتی خانوادگی و با حداقل امکانات در این بخش فعالیت دارند، بنابراین لازم است که از طرف مسئوولان مورد حمایت و توجه ویژه قرار گیرند.
در تئاتر کودک سخت گیری نداریم
* چرا اکثر تئاتریهای همدان تمایل به تولید نمایشهای کودک داشته و بخشهای دیگر رها شدهاند؟
متاسفانه در تئاتر کودک سختگیری نداریم و چون به نظر ساده و راحت است، بنابراین هر کسی به خودش اجازه میدهد که وارد این حوزه شود، در حالی که تئاتر کودک بسیار دشوار بوده و به دلیل پیچیدگیهای خاص خود، سواد و تجربه حرفهای لازم دارد.
نمایشهای کودک و حتی کمدی (اگر چه آنها هم نیازمند حمایت هستند) اما تا حدودی میتوانند هزینههای خود را از طریق بلیتفروشی تامین کنند. ولی نمایشهای اجتماعی، سیاسی و ارزشی چون غالباً در فضایی خاص و برای مخاطب ویژهای ساخته میشوند، باید بیشتر مورد حمایت قرار گیرند.
از طرفی دیگر به دلیل داشتن مخاطب و تامین هزینهها، اکثر گروهها روی به ساختن کارهای کودک یا کمدی میآورند.
*توصیه شما به هنرجویان و علاقمندان به هنر نمایش چیست؟
به طور حتم به زور نمیشود از کسی بازیگر، نویسنده و یا کارگردان ساخت، به همین دلیل به هنرجویان عزیز توصیه میکنم که اگر واقعاً در خود استعداد و توانایی این هنر را میبینند، به آن ورود پیدا کنند و هرگز برای کسب شهرت دنبال تئاتر و سینما نروند زیرا که برای بازیگر شدن همیشه زود است و هیچگاه دیر نیست.