تئاتر و صد سال تنهایی

کرونا بیشتر از آن که به عنوان یک بیماری همه گیر مطرح شود به عنوان یک پارامتر اساسی در تغییرات اجتماعی به حساب می آید به طوری که می توان گفت احتمال بازگشت بسیاری از قواعد اجتماعی پیش از شیوع کرونا تقریباً صفر است.

 از سوم اسفند ماه سال 1398 تئاتر با بدترین دوره حیات خود در صد سال گذشته رو به رو شد و فرق اساسی اش با دوران دفاع مقدس در استقبال تماشاگران بوده است به طوری که در دهه شصت تماشاگران به دلیل بازخورد منفی اجتماعی تمایلی به حضور در سالن تئاتر نداشت اما در این دوره این سلامت عمومی بود که مانع حضور حتی گروه های نمایشی برای تمرین تئاتر شد و ناچار به سمت فعالیت مجازی متمایل شدند

بسیاری ماهیت تئاتر را اجرای زنده و رو در رو و به اصطلاح شنیدن نفس گرم تماشاگر می دانند و در برابر این روش مقاومت کردند ودر سوی دیگر گروهی که تاب بیکار نشستن و حسرت خوردن را نداشتن و  بیشتر شاهد اتود های کنترل نشده در فضای مجازی بودیم. این اجراها بیش از آن که پیوند دهنده بخش عظیمی از جامعه برای آشتی با تئاتر باشد سبب بازگشت نگاه غیر اصولی به این هنر بود.

با برگزاری موفق جشنواره های  تئاتر مقاومت و استانی در بستر فضای مجازی یک مرحله تازه برای مدیران فرهنگی باز شد که می توانند در این دوره به تئاتر به صورت مطلوب و با رعایت استانداردهای لازمه در بستر فضای مجازی بها دهند و در همین چند ماه ،تئاتر مجازی وارد دایره لغات مدیران فرهنگی شد.

دایره لغات به مجموعه کلمات کلیدی و پرکاربرد تخصص های مختلف اطلاق می شود که دانستن این کلمات به نوعی پیش نیاز ورود به آن شغل به حساب می آید. هرچه این لغات بتواند بهتر و سلیس تر مفهوم مورد نظر را منتقل کند و طرف مقابل نیز قادر به رمز گشایی باشد می تواند در وقت و هزینه صرفه جویی کند و ارتباط را بُعد ببخشد. لازم است پیش از آن که این واژه در دایره لغات اهالی تئاتر نهادینه شود واژه ای که در برگیرنده همه کارکردهای تئاتر در بستر مجازی باشد ساخته شود.

هرچه قدر این دایره لغات  کوچک ومحدود باشد حکایت از شرایط نا مطلوب و کم رمق در بن و ریشه آن صنف و گروه می دهد. چرا که کد کلید ها شبیه به تابلوی راهنمایی در هدایت افراد بسیار موثر عمل می کند. واژه مشارکت اجتماعی، اجرای مجازی و... از آن دست کلمات است که در پس هر جشنواره  و فعالیت فرهنگی در 9 ماه گذشته مطرح شده است چه قدر توانسته است شکل و شمایل ارتباطی به خودش بگیرد؟!

این میزان از رضایت مندی از اجرا در بستر فضای مجازی همراه با مشارکت اجتماعی و...  که مد نظر مدیران فرهنگی در سال جاری است اگر اجرا و پیاده می شدند قطعا می بایست میزان حس رضایت مندی و تعلق از حد مطلوب هم عبور داده باشد چیزی که می توان در گزارشگری عادل فردوسی پور در فینال جام باشگاه های آسیا به وضوح دید که کیفیت ، مشارکت اجتماعی را به سرانجام می رساند .

این اجرا در بستر فضای مجازی چیزی شبیه به رمان صد سال تنهایی گارسیا مارکز شده است. مارکز روستایی به نام «ماکوندو» را ترسیم می کند که شخصیت هایش دچار فراموشی و نسیان هستند و نام اشیاء و...از یاد برده اند . آنها  روی هر وسیله کاربردش را نوشته اند تا با مراجعه به آن چار مشکل نشوند. مثلاًاین که « این گاو است باید هر روز شیرش را بدوشیم تا شیرقهوه بخوریم»

گروه های نمایشی دار یک جور سردرگمی و تنهایی مفرط هستند که تا مادامی نتوان برای شرایط فعلی پروتکلی عملی طراحی کرد نمی دانند چطور باید در بستر مجازی فالیت کنند مگر فیلم آثار قبلی خود را ارائه دهند و آن چه واضح است محصول فعلی تبدیل به عادت نمی شود

پیر بوردیو نظریه پرداز حوزه اجتماعی عبارت« عادت واره» را مطرح کرد چیزی که مدیران فرهنگی باید به طور اساسی آن را پی بگیرند که حتی انتخاب بستر مجازی نیز باید در نوع شبکه اجتماعی دقت کنند چیزی که از سوی روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی همدان در جشنواره استانی به خوبی شاهد بودیم به طوری که پس از عدم استقبال تماشاگران در صفحه آپارات ، به جای آن اینستاگرام جایگزین آن شد و باعث استقبال بهتر هنرمندان استان قرار گرفت  اما نکته طلایی میزان تداوم این ماجراست

عادت واره میزان توانایی و آمادگی افراد را در مسیر یادگیری نشان می دهد. در واقع نوعی تخصص و مجهز شدن و پیش نیاز افراد برای ورود به فرهنگ عمومی تلقی می شود.این توانایی  عکس العمل و واکنش به موقعیت های اجتماعی را با کارکرد و شیوه های مختلف نشان می دهد.

اجرای نمایش در بستر مجازی بدون در نظر گرفتن عامل احساس که بن مایه عادت واره است قطعا اجازه تحقق خواست و آرمانگرایی را نمی دهد. حال نمی دانند که این جریان در مسیر گفتگو اتفاق می افتد نه در مشارکت صرف اجتماعی که نقشی دستوری دارد تا عادت واره... لازم است که ابزار گفتگو در خصوص تئاتر را شبیه به پایان اجرا که به عکس یادگاری و گفتگوبا هنرمندان می انجامد را ایجاد کنند تا از فرم و ساختار بسته کنونی فراتر برود

در مرکز شهر برلین یک اتاقک کوچک بازرسی هست که به «چک پوینت چارلی» معروف است و معروفیت گردشگری آن برای همین است که در جنگ جهانی دوم وقتی کسی می خواست از گذرگاه عبور کند برایش توضیح می دادند که چه بخشی را ترک می کند و وارد چه بخشی دیگر می شود. گفتگویی که به تصمیم مهم زندگی فرد ختم می شد بماند… بهترین راه حل ایجاد این عادت واره ها تکیه به چک پوینت هایی است که با محوریت گفتگو نقش اجتماعی نظام آموزشی را عملیاتی می کند.

اضافه کردن بخش اجرای تئاتر شهرستان در سایت ایران تئاتر می تواند جدای از دیده شدن هنر هنرمندان شهرستان به آرشیو سازی تئاتر کمک شایانی کند. سایت ایران تئاتر به عنوان تنها مرجع تخصصی و پویا تئاتر کشور با درگاه های تئاتر استان می تواند نقش چک پوینت را ایفا کند و شاید یک اتاقک نگهبانی کوچک یا سایت خبری به نظر برسد می تواند مشارکت هنری را به یک عادت واره تبدیل کند.